Հին աշխարհի խոշորագույն կրթական և հետազոտական կենտրոնը` Ալեքսանդրիայի գրադարանը

2000 տարի առաջ, Եգիպտոսում գործում էր  Հին աշխարհի խոշորագույն կրթական  կենտրոնը` Ալեքսանդրիայի գրադարանը:  Այնտեղ էր կենտրոնացված յուրահատուկ և եզակի գիտելիքները,  պատմության մեծագույն բացահայտումները, որոնք հասել են մեր օրերը: Ցավոք, գիտության այդ հանճարեղ հուշարձանը հենց մարդիկ էլ ավիրեցի` սեփական հիմարության և տգիտության պատճառով:  Պատմությունը այսօր էլ կարող է կրկնվել:

Ալեքսանդրիայի գրադարանը գործել մ.թ.ա. 3-րդ դարում,  համանուն քաղաքում: Այնտեղ  ապրում էր մոտ 1 մլն. մարդ: Լայն ուղիղ փողոցներով, զովաշունչ այգիներով, փողոցային լուսավորությամբ, խմելու ջրի և ջրահեռացման համակարգերով քաղաք էր:   Ալեքսանդրիայի մուսեյոնին՝ հելլենիստական գիտության կենտրոնին կից։ Հիմնադրվել է Պտղոմեոս Լագոսի իշխանության տարիներին:

Դա մի մեծ համալիր էր՝ համալսարանը իր դասավանդության սրահներով, աստղադիտարանով, բուսաբանական և կենդանաբանական այգիներով և իհարկե, գրադարանով:  

Գրադարանը նվիրված է եղել Զևսի և Մնեմոսինի  յոթ աղջիկներին՝ Մուսաներին, որոնք արվեստի աստվածուհիներն  էին:

Մուսեյոնը ուներ ուղղանկյան ձև, բոլոր կողմերից զարդարված էր նրբագեղ սյուների շարքերով, որոնց արանքւում կանգնեցված էին ճանաչված մարդկանց արձաններ: Մուսեյոնի պատասխանատուն գրադարանի պահապանն էր, որը հանդիսանում էր միաժամանակ և եգիպտական գահի ժառանգորդի դաստիարակը և ուսուցիչը: Պտղոմեոս 2-րդ ընդարձակեց գրադարանը՝ ուղարկելով իր մարդկանց աշխարհով մեկ, որտեղից բերում էին նոր ձեռագրեր: Պտղոմեոս 3-րդը օրենք հրատարակեց, որտեղ ասվում էր, որ բոլոր այն նավերը, որոնք մտնում էին նավահանգիստ, պարտավոր էին հանձնել կամ վաճառել իրենց պատկանող գրքերը: Դրանք հանձնում էին գրադարանին փոխարենը նրանց տրվում էր դրանց կրկնօրինակը, որոնց վրա նշվում էր օրիգինալի առկայության մասին: Գրադարանի ֆոնդը նրա ամենածաղկուն ժամանակաշրջանում կազմում էր 700-800 հազ հատոր՝ տարբեր լեզուներով:

Մարմարակերտ դահլիճում կարդալու և նշումներ անելու համար մեծ սեղաններ էին դրված, իսկ դրանց կողքին հարմար բազկաթոռներ և փափուկ բազմոցներ: Դա կապված էր ոչ միայն աշխատանքի համար հարմարավետ պայմաններ ստեղծելու, այլ նաև գալարները չվնասելու համար: Տարբեր ժամանակաշրջանում գրադարան այցելել են շատ տաղանդավոր այրեր: 

Հենց այստեղ է Էվկիդոսը ստեղծել իր ճանաչված գործը երկրաչափության մասին, Արքիմեդը գտավ թրթուրային փոխանցումը և պտուտակային գրամբարձիչը, Արիստոտելը ենթադրեց, որ Երկիրը պտտվում է Արեգակի շուրջը և այլն:
Շատ գիտնականներ ձգտում էին այստեղ աշխատանք ստանալ և համատեղել գիտական պրպտումները ու գրադարանի աշխատանքը: Գրադարանի բազմաթիվ օգնականները ուներին իրենց պարտականությունները: Մի մասը զբաղվում էր ձեռագրերի հաշվառմամբ, մյուսները դրանք բաշխում էին ըստ թեմաների, երրորդները կրկնօրինակում էին այն գրքերը, որոնք չէին վաճառվում, հաջորդները պահպանում էին դրանք ցեցերից և վնասատուներից:

Ք.Ա. 2-3-րդ դարերում կռիվների և հրդեհների պատճառով մուսեյումը անկում է ապրում: 391թ գրադարանը տեղափոխվել էր Սերապիսի տաճար, որտեղ այն հրդեհվել էր քրիստոնյա- ֆանատիկոսների կողմից, որոնց Ալեքսանդրիայի պատրիարքը հրամալել էր վառել անհավատների գրքերը: Գրքերի մնացած մասը ոչնչացվել է ոչ պակաս ֆանատիկոս արաբ-մահմեդականները:

Օմար- Խալիֆը, որը գլխավորում էր Ալեքսանդրիան գրաված զորքը՝ ասել է. <<Եթե այդ գրքերում գրված է այն ինչ սուրբ Ղուրանում է ասվում, նշանակում է դրանք ավելորդ են: Իսկ եթե դրանց մեջ կա այն ինչը համաձայն չէ Ղուրանին, ուրեմն դրանք վնասաբեր են>>:
Այդ ժամանակ զինվորները տեղափոխում են ձեռագրերը բաղնիք, որտեղ դրանցով սկսեցին վառարանները վառել: Գրքերը այնքան շատ էին, որ այն բավարար էր 4 հազ վառարան կես տարի վառելու համար:

Hypatia's classroom

2002 թվականին աշխարհը մեծ իրարանցման մեջ էր, վերականգնվել է Ալեքսանդրիայի գրադարանը, ավելի ճիշտ կառուցվել, ստեղծվել է նոր ուլտրաժամանակակից գրադարան։ Գրադարանի շենքը բացարձակ անկիզելի է։ Գրադարանի ստեղծման համար ծախսվել է 300 միլիոն դոլար։ Եգիպտոսում գրադարանի կառուցման արդյունքում կառավարությունից անկախ ստեղծվեցին կրթական նոր համակարգ և կրթական հանրային կազմակերպություն։ 2011 թվականի հեղափոխության ժամանակ Ալեքսանդրիայի բնակիչները կենդանի շղթա էին կազմել գրադարանի շուրջը, որպեսզի պաշտպանեին թալանչիների ամբոխից, որոնք այրելով ոչնչացնում էին իրենց ճանապարհին հայտնված ամեն ինչ: